پایان نامه تعریف و تبیین مفهوم حریم خصوصی در قانون آیین دادرسی کیفری ایران

مفهوم و مبانی حمایت از حریم خصوصی

قبل از آنکه به تحلیل قلمرو حمایت از حریم خصوصی در مرحله کشف جرم و تحقیقات مقدماتی بپردازیم، واجب است تا مفهوم «حریم خصوصی» و مبانی عرفی و فقهی حمایت از آن، مورد بررسی قرار گیرد:

مبحث نخست: مفهوم و پیشینه حمایت از حریم خصوصی

در این مبحث، ابتدا به تعریف حریم خصوصی پرداخته و در ادامه، به تحقیق در مورد پیشینه حمایت از حریم خصوصی در حقوق ایران و اسناد بین المللی پرداخته ایم:

گفتار نخست: مفهوم حریم خصوصی

«حریم خصوصی»، از جمله مفاهیم نوظهوری است که دارای معانی لغوی و اصطلاحی متعددی می باشد، در این گفتار سعی شده است تا به تعدادی از این تعاریف، اشاره گردد:

بند نخست: معنای لغوی حریم خصوصی

در فرهنگ حقوقی آکسفورد در تعریف حریم خصوصی آمده است: « حق برای خود بودن (The right to be left alone)، حق زندگی خصوصی[۱] (The right to a private life) آن گونه که در ماده ۸ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر،[۲] انعکاس یافته است، این حق مشتمل است بر حریم ارتباطات (مکالمات تلفنی، مکاتبات و غیره)، حریم خانه و اداره، حمایت محیطی، حمایت از تمامیت فیزیکی و حمایت از تعقیب غیرموجه…»

مفهوم «حریم خصوصی»[۳] در چندین رشته از علوم از جمله روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، علوم سیاسی، حقوق، معماری، و فلسفه به کار رفته و مطالعه شده است؛ حریم از حرمت گرفته شده و حرمت در لغت به معانی زیر است:

1. حرمت المنازل: یعنی پاس احترام منازل مسکونی مردمان داشتن و هتک حرمت منازل نکردن.
2. حرمت دم: یعنی ممنوع بودن تعرض به جان مردم.
3. حرمت عین: یعنی حرمت زناشویی.
4. حرمت مال: یعنی ممنوع بودن تعرّض به مال مردم.

حریم به معنای حرمت و ممنوع بودن است و تعرض دیگران به صاحب حریم ممنوع ‎حرام ‎بوده  است و اگر تعرضی صورت گیرد، جرمی تحقق یافته است[۴].

برخی از پژوهشگران تعاریفی از این مفهوم را در نظر گرفته اند که بر «انزوا»، کناره‌گیری و نداشتن تعامل تأکید می کند؛ گروه دیگری از تعاریف، کمتر به شخصیت «کناره‌جو» و بیشتر بر مفهوم «نظارت انتخابی بر روابط» تأکید می‌کنند؛ یکی از نویسندگان معاصر، پیشنهاد می‌کند حریم خصوصی، کنترل شخص بر توزیع اطلاعات مربوط به خود تعریف شود و لذا حریم خصوصی را به این صورت تعریف می‌داند: «حق افراد، گروه‌ها یا مؤسسات نسبت به اینکه برای خویشتن تعیین کنند گرچه زمانی، چگونه و تا چه اندازه‌ای اطلاعات مربوط آن‌ها به دیگران قابل مخابره باشند»[۵]. در مجموع، می‌توان گفت صاحب‌نظران برجسته دنیا به‌رغم چندین دهه مباحثات علمی، هنوز نتوانسته اند تعریف واحدی از حریم خصوصی ارائه دهند. از سوی دیگر، در غالب کشورها نیز تعریف قانونی از حریم خصوصی وجود ندارد. به بیان دیگر، قوانین این کشورها تعریفی از آنچه زندگی خصوصی نامیده می‌شود یا آنچه زندگی خصوصی را شامل می‌شود یا به آن مربوط است؛ در بر ندارد.

بدون شک، قانون‌گذارانی که با این موضوع مواجه شده اند، دلایلی داشته‌اند که در مقررات قانونی، حالات مختلف این مفهوم را به‌دقت تعریف نکرده‌اند. البته ارائه چنین تعریفی به‌یقین آسان نخواهد بود؛ زیرا یک تعریف مختصر نمی تواند تمام موقعیت هایی را که در تفسیر و اجرا به وجود می‌آید، پیش‌بینی کند. همچنین، پیشرفت‌های فنی همانند تحولات بینشی، نگرشی و رفتاری، تعریفی فوری، نامناسب، کهنه، ناکافی و یا فوق‌العاده محدودکننده را نفی می‌کند؛ ضمن اینکه پایگاه و موقعیت اجتماعی افراد و نقشی که در جامعه ایفا می‌کنند، می تواند سعه و ضیق یا مصادیق زندگی خصوصی را تغییر دهد؛ بنابراین، با توجه به این دلایل، ارائه تعریف لغوی واحد از حریم خصوصی تاکنون غیرممکن بوده است[۶].

بند دوم: معانی توصیفی و هنجارین حریم خصوصی

حریم خصوصی، در معنی هنجارین، گستره ای از عقاید، اعمال، رفتارها، ویژگی ها و مختصات هر شخصی است که برای عموم مردم آشکار نیست و وی به افشای آن رضایت ندارد و به ورود و نظارت دیگران عکس العمل نشان می دهد[۷]. به طورمثال، مراد از حریم خصوصی در مناسبات خانوادگی، قلمرو و محدوده ای از عقاید، احساسات، اعمال، رفتار و ویژگی های هر عضو خانواده است که برای دیگر اعضاء آشکار نبوده یا در صورت آشکار بودن، او رضایت به آن ندارد و نسبت به ورود و نظارت دیگر اعضاء واکنش نشان می دهد. همانگونه که اشاره گردید بدیهی است نبود تعریف روشن و صریح، به معنای حمایت نکردن از این حق در قوانین و مقررات کشورها نیست بلکه می‌توان در رویه قضایی هر کشور به دنبال تعریف کاربردی حریم خصوصی بود[۸].

حریم خصوصی به روشهای تحلیلی و مصداقی، توصیف و تعریف می‌شود تا اندکی از ابهام مفهومی یا مصداقی آن برطرف گردد. منظور از تعریف تحلیلی[۹]، بیان عناصر ماهوی یک مفهوم است. در این روش ابتدا نام مجموعه بزرگ‌تری که آن چیز را در بر می‌گیرد، آورده می‌شود و سپس، با ذکر یک ویژگی، آن را از باقی چیزها در همان مجموعه متمایز می‌سازد. تعریف به عام و خاص یا تعریف با روش تحلیل، بهترین و دقیق‌ترین روش تعریف است.

با توجه به این روش تعریف و با در نظر گرفتن انتقادات وارد بر سایر تعاریف، به نظر می‌رسد تعریف زیر برای حریم خصوصی مناسب‌تر است: «اطلاعات، ارتباطات، فضاها و متعلقاتی که خواه از نظر فطری و خواه از نظر فرهنگی در وهله نخست به فرد معینی اختصاص دارد و پیش از این به‌طور علنی و عمومی منتشر نشده است»[۱۰].

 همچنین، منظور از تعریف مصداقی[۱۱]، تعریفی است که در آن برای شناساندن امر مورد نظر، نمونه‌ها و مصادیقی از آن به مخاطب معرفی می‌شود. در این نوع تعریف، علاوه بر نقاط ضعف و انتقادات وارد شده بر این شیوه تعریف، نکته قابل توجه دیگر، اختلاف‌نظر میان مکتب‌های مختلف در تشخیص مصداق‌های حریم خصوصی از حوزه عمومی است. در مجموع، فارغ از این انتقادات، حریم خصوصی دارای مصادیق و افرادی است که از رویه قضایی به دست آمده‌اند و به شرح زیر هستند:

1. نام و سایرمشخصات شناسنامه‌ای؛
2. نشانی اعم از نشانی محل سکونت یا نشانی الکترونیکی؛
3. تصویر یا حق تصویر؛
4. وضعیت سلامتی فرد (جسمی، روحی و روانی)؛
5. سطح تحصیلات فرد؛
6. وابستگی صنفی و مذهبی؛
7. عقاید و دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی؛
8. منابع و شیوه تأمینی نیازهای مالی و معیشتی؛
9. روابط خانوادگی؛
10. موقعیت خانوادگی؛
11. زندگی عاطفی ـ احساسی؛
12. گذشته اشخاص به‌خصوص سوابق کیفری؛
13. شغل اشخاص؛
14. اعضای بدن، برخی نواحی و اندام جنسی؛
15. محل سکونت افراد (منزل و مأوای افراد یا محل اقامت و آسایش آنان؛
16. خانواده فرد: تعرض به حریم خصوصی یک فرد، گاه به معنای تعرض به حریم خصوصی خانواده وی است و گاه نیز صرفاً تعرضی به حریم خصوصی فرد به حساب می‌آید[۱۲].

     متن فوق تکه ای از این پایان نامه بود

    برای دیدن جزییات بیشتر ، خرید و دانلود آنی فایل متن کامل می توانید به لینک زیر مراجعه نمایید:

    

    متن کامل

17.